آموزش صدای « ل » به کودکان

صداها پایه‌ های اصلی گفتار و زبان هستند و تسلط بر آن‌ ها برای کودک ، نقش مهمی در برقراری ارتباط مؤثر دارد. یکی از صدا های رایج و مهم در زبان فارسی ، صدای «ل» (لام) است. بسیاری از کودکان در سنین پایین ممکن است این صدا را به‌ درستی تولید نکنند یا با صدا های دیگر جایگزین کنند. خوشبختانه ، با تمرین‌ های ساده و مستمر می‌توان به کودک کمک کرد تا این صدا را به‌ درستی یاد بگیرد و در گفتار روزمره‌اش به کار ببرد.

حرف «ل» از نگاه کودک چگونه است؟
برای درک بهتر نحوه‌ی آموزش ، ابتدا باید دنیای کودک را بشناسیم. کودک حروف را از طریق تجربه‌ های دیداری ، شنیداری ، لمسی و حرکتی یاد می‌گیرد. پس آموزش حرف «ل» باید همه‌ی این حس‌ها را درگیر کند.

۱-آشنایی کودک با شکل حرف «ل»
الف) دیداری:
-کارت‌ های رنگی با شکل حرف «ل» بزرگ و کوچک تهیه کنید.
-از کودک بخواهید حرف «ل» را بین حروف دیگر پیدا کند (مثل بازی «پیدا کن»).
-از اشکال سرگرم‌کننده مثل: لامپ، لیمو، لک‌لک، لیوان برای آموزش استفاده کنید.
ب) حرکتی:
-حرف «ل» را با خمیر بازی درست کنید.
-با انگشت روی سینی آرد یا شن، شکل «ل» را بکشید.
-بازی "راه برو و حرف بساز" انجام دهید: با طناب روی زمین شکل «ل» بکشید و از کودک بخواهید روی آن راه برود.

۲-آموزش صدای «ل» (گوش دادن و گفتن)
الف) شنیداری:
-فایل صوتی پخش کنید که کلماتی با صدای «ل» دارد.
-از کودک بخواهید اگر در کلمه‌ای صدای «ل» شنید ، دست بزند یا بالا بپرد.
-مثلاً: «لیمو»، «صندلی»، «دست»، «گل»، «شیر» (واکنش فقط به کلماتی با «ل»)
ب) گفتاری:
-صدای «ل» را به صورت کشیده بگویید: «لـــــا» و کودک تکرار کند.
-تمرین ترکیب با واکه‌ها: لا – لو – لی – لُ – لِ
-استفاده از آینه برای دیدن حرکت زبان: زبان باید به سقف دهان بچسبد.

۳-تلفظ صحیح صدای «ل»: تمرین گفتاری
بعضی از کودکان ممکن است به جای «ل» بگویند «ی» یا صدا را حذف کنند. برای اصلاح این مشکل:
-تمرین «زبان بالا»: بگویید «زبانت را بفرست بالا مثل آسانسور ، بچسبون به سقف دهانت و بگو لــــا».
-بازی تقلیدی: شما صدای «ل» را بگویید ، کودک عیناً تقلید کند.
-استفاده از ابزار کمکی مثل چوب بستنی برای کمک به بالا رفتن زبان (زیر نظر بزرگ‌سال)

۴-آموزش «ل» در اول، وسط و آخر کلمه
برای اینکه کودک یاد بگیرد حرف «ل» در جاهای مختلف کلمه چگونه نوشته و خوانده می‌شود ، از کلمات ساده استفاده کنید:
-ابتدای کلمه: لیمو ، لب ، لاله ، لک‌لک
-وسط کلمه: پله ، گلاب ، گلسر
-پایان کلمه: پل ، گل ، دل
از کودک بخواهید:
-صدای «ل» را در کلمه تشخیص دهد
-جایگاه آن را حدس بزند
-اگر بلد است ، آن را بنویسد یا با کارت نشان دهد.

۵-استفاده از بازی و داستان برای تثبیت یادگیری
الف) داستان‌ سازی با «ل»:
یک داستان کوتاه درباره یک لک‌لک بنویسید که دنبال لیمو می‌گردد! در هر جمله ، از کلمات با حرف «ل» استفاده کنید. کودک را در داستان درگیر کنید.
ب) نقاشی و رنگ‌آمیزی:
تصویر هایی مانند لیوان ، لامپ ، لک‌لک ، لیمو و... را برای رنگ‌آمیزی فراهم کنید.
پ) بازی حدس بزن:
یک شیء پنهان کنید و بگویید: "این شیء با حرف ل شروع می‌شود. حدس بزن چیه!"

۶-تمرین نوشتن حرف «ل»
-از نقطه‌ چین استفاده کنید تا کودک حرف را با ردگیری بنویسد.
-بازی «نویسنده کوچک»: دفترچه‌ ای به کودک بدهید تا کلماتی که «ل» دارند را جمع‌آوری کند و بنویسد.
-ترکیب صدای «ل» با دیگر حروف برای نوشتن کلمات جدید.

۷-تقویت صدای «ل» در زندگی روزمره
برای یادگیری بهتر ، باید کودک «ل» را در محیط واقعی تجربه کند:
-هنگام خوردن «لیمو» بگویید: "لیمو با ل شروع می‌شه!"
-موقع پوشیدن «لباس» یا نوشیدن با «لیوان» به صدای «ل» اشاره کنید.
-آهنگ و شعر هایی با حرف «ل» پخش کنید.

سن تقریبی یادگیری صدای «ل» چه زمانی میباشد؟
اغلب کودکان تا سن ۴ تا ۵ سالگی قادر به تلفظ درست صدای «ل» هستند. اگر پس از این سن کودک هنوز نتواند آن را به‌ درستی بیان کند ، ممکن است نیاز به آموزش هدفمند یا مداخله گفتاردرمانی باشد.

علت‌ های رایج تلفظ نادرست صدای «ل» در کودکان عبارتند از:
۱-ضعف در کنترل عضلات زبان
۲-عدم آشنایی با نحوه تولید صحیح صدا
۳-مشکلات شنوایی (شنیدن اشتباه صداها)
۴-عادت به جایگزینی صدا (مثلاً گفتن «ییوان» به جای «لیوان»)
۵-الگوگیری از اطرافیان یا خواهر و برادر کوچک‌تر
نکات کلیدی در آموزش صدای «ل»

✅ آموزش باید با حوصله ، تشویق و بدون فشار همراه باشد.
✅ استفاده از آینه و فلش‌ کارت به کودک کمک زیادی می‌کند.
✅ اگر کودک مشکل گفتاری شدید دارد ، مشورت با گفتار درمانگر ضروری است.
✅ تمرین باید روزانه ، کوتاه و مداوم باشد (۵ تا ۱۰ دقیقه در روز کافی است).
✅ هنگام موفقیت حتی کوچک ، تحسین کلامی فراموش نشود.

در آخر باید به این نکته اشاره کنیم که اگر کودک بالای ۵ سال است و هنوز صدای «ل» را حذف می‌کند یا با صدای دیگری جایگزین می‌کند ، درک درستی از مکان تولید صدا ندارد ، از گفتن کلماتی با «ل» اجتناب می‌کند یا سابقه‌ی مشکلات زبانی/شنوایی دارد ، در این صورت ، مراجعه به گفتاردرمانگر برای تشخیص مناسب اختلالات کودک ، یک امر کاملا الزامی میباشد.

چنانچه کودکتان از نمودار رشد گفتار و زبان که در دیگر مقالات سایت که لینک آن ها در زیر این مقاله درج شده است ، فاصله دارد ، جهت ارزیابی و مشاوره میتوانید به گفتار درمانی روزبه رضایی ( گفتاردرمانی شرق تهران ، گفتاردرمانی تهرانپارس ) که درمانگرانی با تجربه در این زمینه دارد ، مراجعه کنید.
اختلال تلفظ در کودکان و بزرگسالان
علت اختلال تلفظ در کودکان چیست؟
تبعات اختلال تلفظ در کودکان
رمان اختلال نوک زبانی در کودکان و بزرگسالان

مرکز گفتار درمانی روزبه رضایی یکی از مجهزترین و باکیفیت ترین مراکز تهران است که در زمینه اختلالات گفتار و زبان، اختلال بلع، اختلالات صوت و گرفتگی صدا، اختلال یادگیری و توجه و تمرکز و اختلالات رفتاری به مراجعین مختلف از سراسر کشور از سال ١٣٨۶ خدمت رسانی می کند. این مرکز در شرق و شمال شرق تهران و در منطقه تهرانپارس واقع شده است. تهرانپارس یکی از مناطقی است که دسترسی های عمده ای به مناطق شمال تهران، مرکز تهران و شرق و جنوب شرق تهران، حکیمیه، قنات کوثر، شهرک امید، شهر پردیس و لواسانات توسط اتوبان های همت، بابایی، افسریه، بسیج، یاسینی و آزادگان دارد. همچنین منطقه تهرانپارس دارای ایستگاه های متعدد مترو جهت ارتباط با مناطق مختلف شهری می باشد که رفت و آمد در این منطقه را تسهیل نموده است.
این مرکز مجهز به دستگاه تصویربرداری از حنجره (استروبوسکوپی) است.