درمان حرکات کلیشه ای در کودکان اتیسم

کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم ( ASD ) اغلب رفتار هایی تکراری و کلیشه‌ ای از خود نشان می‌دهند که یکی از شاخص‌ ترین ویژگی‌ های این اختلال محسوب می‌شود. این رفتار ها ممکن است از نظر بیرونی بی‌معنا به نظر برسند ، اما در واقع می‌توانند کارکرد های روانی ، حسی یا ارتباطی خاصی داشته باشند. در این مقاله به رفتار های تکراری در اتیسم میپردازیم. پس تا انتها ما را همراهی کنید.

حرکات کلیشه‌ ای ( یا رفتار های تکراری ) در کودکان طیف اتیسم یکی از ویژگی‌ های شایع این اختلال است. این حرکات می‌توانند شامل تکان دادن دست‌ ها ، چرخیدن ، پریدن ، ضربه زدن به اشیا یا خود ، یا تکرار کلمات و صداها باشند. درمان یا مدیریت این حرکات با هدف کاهش تأثیر منفی آن‌ها بر زندگی کودک و افزایش عملکرد او انجام می‌شود ، نه صرفاً حذف کامل آن‌ها.

درک عملکرد این حرکات ، کلید طراحی مداخلات مؤثر برای بهبود کیفیت زندگی این کودکان است.

در ابتدا حرکات کلیشه‌ ای را تعریف میکنیم.
حرکات کلیشه‌ای به رفتار هایی اطلاق می‌ شود که به‌ صورت مکرر ، قابل پیش‌بینی و بدون هدف مشخص از بیرون ظاهر می‌شوند. این حرکات معمولاً شامل:
-تکان دادن دست‌ ها (flapping)
-چرخیدن دور خود
-کوبیدن پاها
-ضربه زدن به اشیاء یا بدن خود
-تکرار آواها یا کلمات ( اکولالیا )

در ادامه به انواع حرکات کلیشه‌ ای اشاره میکنیم.
حرکات کلیشه‌ای را می‌توان به دسته‌ های زیر تقسیم کرد:
-حرکات حرکتی ساده: مانند تکان دادن دست یا چرخیدن.
-کلامی/زبانی: مانند تکرار جملات یا صداها.
-رفتار های خود آزارانه: مانند کوبیدن سر به دیوار یا گاز گرفتن خود.
-رفتار های با واسطه اشیاء: مانند چرخاندن مداوم چرخ اسباب‌ بازی.

نظریه‌ های توضیح‌ دهنده حرکات کلیشه‌ای عبارتند از:
الف) نظریه تنظیم حسی
این نظریه بیان می‌کند که حرکات کلیشه‌ای به کودک کمک می‌کند تا تحریک حسی خود را تنظیم کند ( افزایش یا کاهش دهد ). برای مثال:
-کودک ممکن است با تکان دادن دست ، تحریک بینایی اضافی ایجاد کند.
-یا با کوبیدن مکرر پا ، به دنبال کاهش اضطراب باشد.
ب) نظریه تقویت رفتاری
-بر اساس تحلیل رفتار کاربردی ( ABA ) ، این حرکات ممکن است از طریق تقویت مثبت یا منفی حفظ شوند. مثلاً:
-اگر کودک پس از انجام یک حرکت خاص توجه دریافت کند ، احتمال تکرار آن افزایش می‌یابد.
ج) نظریه عصبی-زیستی
-برخی مطالعات نشان می‌دهند که این رفتارها ممکن است به دلیل اختلال در عملکرد نواحی خاصی از مغز ( مانند عقده‌ های قاعده‌ ای یا مخچه) ایجاد شوند.

عملکرد های رفتاری حرکات کلیشه‌ای چگونه است؟

با استفاده از ابزار هایی مانند تحلیل عملکردی رفتار ( Functional Behavior Assessment - FBA ) می‌توان عملکرد اصلی این رفتار ها را شناسایی کرد:
-دریافت تحریک حسی
-جلب توجه دیگران
-فرار از یک موقعیت یا وظیفه ناخوشایند
-دسترسی به اشیاء یا فعالیت‌های دلخواه

پیامدهای حرکات کلیشه‌ای چیست؟

گرچه برخی از این رفتارها بی‌ضرر یا حتی آرام‌ بخش هستند ، اما در مواردی می‌توانند:
-مانع یادگیری کودک شوند.
-موجب طرد اجتماعی گردند.
-منجر به آسیب جسمی شوند ( در صورت خودآزاری ).

راهکارهای مداخله‌ای عبارتند از:
الف) مداخلات رفتاری
-استفاده از ABA برای شناسایی و تغییر رفتار.
-آموزش رفتار های جایگزین.
ب) مداخلات حسی
-کاردرمانی برای تنظیم ورودی‌های حسی.
-طراحی محیط حسی متعادل ( کاهش نورهای زننده ، صدای زیاد و... )
ج) مداخلات روان‌شناختی
-آموزش مدیریت اضطراب و شناخت هیجان‌ها.
-استفاده از داستان‌ های اجتماعی برای درک موقعیت‌ها.
د) دارو درمانی ( در موارد شدید )
-تجویز دارو تحت نظر روانپزشک برای کاهش شدت رفتار های مخرب.

در آخر باز هم باید به این نکته اشاره کنیم که رفتار های کلیشه‌ای در کودکان اتیسم نه‌ تنها چالش‌ برانگیز ، بلکه گاه عملکردی و آرام‌ بخش برای کودک هستند. بنابراین ، مداخلات باید با درک عمیق ، احترام به نیاز های کودک و تکیه بر شواهد علمی انجام گیرند. مدیریت این رفتار ها ، با هدف بهبود ارتباطات ، یادگیری و مشارکت اجتماعی کودک صورت می‌گیرد.

مرکز گفتاردرمانی و کاردرمانی روزبه رضایی ( گفتار درمانی شرق تهران ، گفتار درمانی تهرانپارس ) مجهز به دستگاه تصویربرداری از حنجره ( استروبوسکوپی و لارنگوسکوپی ) واقع در شرق تهران ، تهرانپارس با ارائه ی روش ها و راهکار های درمانی نوین در ارتباط با هر اختلالی میتواند در مسیر درمان کودکتان ، شما را یاری دهد.

اگر میخواهید اطلاعات خود را در این زمینه و اختلالات مختلف بالا ببرید روی لینک های زیر کلیک کنید و صفحات ما را دنبال کنید.
چالش های گفتاردرمانی اتیسم
علت عدم ارتباط چشمی در کودکان مبتلا به اتیسم
علت علاقه به اشیای چرخنده در کودکان اتیسم چیست؟
رژیم غذایی مناسب برای کودکان مبتلا به اتیسم

مرکز گفتار درمانی روزبه رضایی یکی از مجهزترین و باکیفیت ترین مراکز تهران است که در زمینه اختلالات گفتار و زبان، اختلال بلع، اختلالات صوت و گرفتگی صدا، اختلال یادگیری و توجه و تمرکز و اختلالات رفتاری به مراجعین مختلف از سراسر کشور از سال ١٣٨۶ خدمت رسانی می کند. این مرکز در شرق و شمال شرق تهران و در منطقه تهرانپارس واقع شده است. تهرانپارس یکی از مناطقی است که دسترسی های عمده ای به مناطق شمال تهران، مرکز تهران و شرق و جنوب شرق تهران، حکیمیه، قنات کوثر، شهرک امید، شهر پردیس و لواسانات توسط اتوبان های همت، بابایی، افسریه، بسیج، یاسینی و آزادگان دارد. همچنین منطقه تهرانپارس دارای ایستگاه های متعدد مترو جهت ارتباط با مناطق مختلف شهری می باشد که رفت و آمد در این منطقه را تسهیل نموده است.
این مرکز مجهز به دستگاه تصویربرداری از حنجره (استروبوسکوپی) است.